درس هایی از ویروس کرونا

قبل از شیوع کرونا زندگی ما شبیه به زندگی ماشینی و حیوانی بود. هر روز نیاز‌های کاذب و غیر واقعی برای خودمان ایجاد می‌کردیم و مدُهای عجیب و غریب در جامعه مشاهده می‌کردیم که واقعا تحلیل کردن آن‌ها بر اساس هیچ اصول انسانی ممکن نبود و یک نوع تجمل گرایی جدید در جامعه بشری از جمله جامعه ما مشاهده میشد. بعضی‌ها هر سال سفر‌های خارجی متنوع داشتند و هر روز در بهترین رستوران‌ها و هتل‌ها غذای خودشان را میل می‌کردند و با لباس‌های جدید و خارجی در جامعه فخرفروشی می‌کردند و خودشان را نسبت به دیگران برتر می‌دانستند و هیچ رنگ و شکلی از زندگی انسانی در این جامعه وجود نداشت، شاید از لحاظ صورت و شکل شیبه به انسان بودند، ولی محتوای و ماهیت آن‌ها خالی و پوچ بود.
در چنین شرایطی ملاک انسان بودن صرفا در داشتن شرایط مادی و اقتصادی بود و اگر کسی این ملاک را داشت به عنوان انسان شاخص و بزرگ می‌شناختند و اگر دیگران این شرایط را نداشتند متاسفانه از آنچنان احترام و ارزش برخوردار نبودند و کمترین احترامی که داشتند همین بود که مورد تسمخر دیگران قرار نگیرند و گرنه از لحاظ الفبای روابط اجتماعی متاسفانه کسی با آن‌ها روابط اجتماعی برقرار نمی‌کرد. در واقع نگاه تکبر جز صفات جامعه ما در ایام قبل از شیوع کرونا بود و هر کسی در این مسابقه شرکت می‌کرد و جامعه به جای اینکه مکانی برای رشد و پرورش استعداد‌های انسانی باشد متاسفانه تبدیل به مکانی شده بود که انسان‌های با عناوین از جمله باکلاس، بی کلاس، روستایی، شهری تقسیم کرده بودند و آنچه باید توجه می‌کردند همین جنبه‌های مادی بود و اگر همین لباس‌ها و غذا‌های را به حیوانات می‌دادند باز تفاوتی بین انسان و حیوانات مشاهده نمیشد.
این شکل از زندگی و نگاه در قبل از شیوع کرونا مسئله ساده‌ای نیست که در مورد آن نتواند سخن گفت و یا آن را فراموش کرد، ولی اساتید حوزه علوم انسانی باید در مورد این مسئله سخن بگویند، اگرچه بعضی‌ها عقیده دارند که شرایط اقتصادی سبب این مشکلات شده است، ولی نمیتوان صرفا مسائل اقتصادی دلیل این مشکلات دانست، زیرا همه انسان‌های نیاز‌های اقتصادی دارند و نمیتوان اقتصاد را به عنوان دلیل ایجاد چنین شرایطی از انسان سلب کرد بلکه باید به دیگر مسائل دیگر توجه کرد. اما با شیوع ویروس کرونا این نگاه در جامعه تا حدودی تغییر کرده است، اگرچه بعضی‌ها متاسفانه آنچنان در زندگی ماشینی و حیوانی غرق شده اند که قبول کردن این نگاه اشتباه برای آن‌ها سخت و دردناک است و به همین دلیل بزرگان ما می‌گفتند غرق شدن در زندگی مادی یک نوع زندان محسوب میشود که آزاد شدن از این زندان اگر غیر ممکن نباشد مسلما سخت خواهد بود.
اما امروز ویروس کرونا با وجود اینکه مشکلات و مسائل زیادی را برای ما به ارمغان آورده است، ولی درس‌هایی به ما یاد داده است که میتوان در مورد آن حرف زد. اولین درس از شیوع کرونا اینست که جامعه از تکبر و خود برتر بینی تا حدودی دست کشیده است و نسبت به یکدیگر نگاه انسانی دارند و از تمسخر کردن توبه کرده اند. نگاه انسانی یعنی انسان‌های نباید با نگاه مادی و ماشینی بررسی کرد بلکه انسان را از لحاظ اینکه، چون انسان است قابل احترام خواهد بود نه اینکه، چون از لحاظ شرایط مادی وضعیت بهتری دارد باید به او احترام گذاشت. زندگی مادی بین انسان تفاوتی ایجاد نمی‌کنند بلکه روح و شخصیت انسان بر هر چیز مادی مقدم خواهد بود، امروز ما این درس دینی را یاد گرفتیم که برتری در بین انسان‌ها جنبه غیر مادی دارد نه جنبه مادی. این درس را تا قبل از شیوع کرونا قبول نداشتیم و برای توجیه حرف خودمان همیشه به تغییرات اجتماعی اشاره می‌کردیم و آن را دلیل و ملاک برای ایجاد تفاوت بین انسان‌ها قرار می‌دادیم، ولی امروز اشتباه و غلط بودن این نگاه بر همه ما آشکار شده است که انسان‌ها را نمیتوان در ردیف حیوانات قرار داد.
اما درس دوم اینست که جامعه از تجملات غیر ضروری و ایجاد نیاز‌های کاذب و دروغین دست برداشتند و بیشتر به نیاز‌های واقعی زندگی توجه می‌کنند. قبل از شیوع کرونا خیلی از افراد بودند که هر روز با یک مدُ و لباس ظاهر میشدند و با آن ژست می‌گرفتند، ولی امروز افراد متوجه شده اند که نباید در نیاز‌های غیر واقعی غرق شد، ما منکر نیستیم که انسان نیاز‌های مادی دارد، ولی نیاز‌های غیر واقعی و غیر ضروری را قبول نداریم. این نوع نیاز‌های غیر ضروری نظام‌های اقتصادی سرمایه داری از طریق تبلیغات برای جامعه ایجاد می‌کنند و تحت عنوان "نیاز انسانی" متاسفانه به خورُد جوانان می‌دهند بدون اینکه فکر و تفکر کرد که این نیاز‌های چه تناسبی با واقعیت‌های انسان دارد. اگرچه بیشتر این نیاز‌های برای ژست گرفتن و تکبر کردن بوجود آمده است، اما در اینکه جامعه در زندگی ماشینی و حیوانی غرق شده بود نمیتوان شک و تردید کرد.
در واقع جامعه بار دیگر مسئله قناعت را قبول کرده اند. قناعت به معنی نداشتن نیاز و امکانات نیست بلکه به این معناست که افراد نیاز‌های واقعی خودشان را تامین کنند نه اینکه در بر طرف کردن نیاز‌های غرق شوند. ما نیاز‌های اولیه را قبول داریم، ولی اینکه هر هفته اتومیبل خودمان را عوض کنیم و هر شب برای ژست گرفتن در رستوران‌های غذا بخوریم صرفا بخاطر اینکه در بین دوستان تکبر کنیم اصلا با نیاز‌های اولیه تناسب ندارند.
اما درس سوم اینست که افراد در جامعه تا حدودی "خود واقعی" خودشان را پیدا کرده اند و از خود حیوانی دوری کردند. خود واقعی همان داشتن حس انسانیت و بی تفاوت نبودن نسبت به یکدیگر و کمک کردن به همدیگر را در صدر برنامه‌های خودمان قرار دادن است. قبل از شیوع کرونا انصافا این "خود واقعی" تا حدودی وجود نداشت و همه غرق در زندگی حیوانی و ماشینی بودند و از یکدیگر هیچ خبری نداشتند و صبح تا شب دنبال کسب پول و بر طرف کردن نیاز‌های غیر ضروری بودند، اما امروز افراد این "خود واقعی" را پیدا کرده اند و به یکدیکر کمک می‌کنند، اگرچه ما با کمک کردن افراد مخالف نیستیم بلکه خیلی هم موافق خواهیم بود، ولی شکل و صورت کمک کردن این عزیزان را قبول نداریم.
متاسفانه تا قبل از شیوع کرونا ما تا حدودی کمک نمی‌کردیم و در مقابل هم به کرامت و شرافت هیچ کس تعارض هم نمی‌کردیم، ولی با شیوع کرونا و با شکل غلط و اشتباه کمک کردن متاسفانه اولین چیزی که مورد تعارض قرار می‌گیرد همین کرامت و شرافت افراد نیازمند است.
بعضی از این افراد با داشتن یک دروبین در خیابون و کوچه‌ها این شهر دنبال افراد نیازمند هستند و وقتی به آن‌ها کمک می‌کنند در شبکه‌های اجتماعی بخش می‌کنند. این شکل از کمک کردن اصلا درست نیست و این آقایان اگر واقعا دوست دارند کمک کنند بهترین کار اینست که به این شکل و صورت غلط کمک نکنند. کمک کردن را باید از حضرت علی یاد بگیریم که اصلا کسی متوجه نمیشد که ایشان کمک می‌کنند، امروز بسیار دوستان در این مورد می‌گویند در زمان حضرت علی این امکانات امروز وجود نداشت. ما هم قبول داریم این امکانات وجود نداشت، ولی این دلیل نمیشود که، چون ما امروز این امکانات را داریم باید از کمک کردن عکس و فیلم بگیریم. حضرت علی اگر این امکانات را داشت اصلا "خود واقعی" خودش را فراموش نمی‌کرد و تفاوت اصلی در بودن و نبودن امکانات نیست بلکه تفاوت در اینست که وجود حضرت علی را نور خداوند فرا گرفته بود. هدف اصلی حضرت علی بندگی در برابر خداوند بود، ولی امروز هدف این آقایان و عزیزان بندگی در برابر خداوند نیست بلکه بیشتر ارباب و رعیت است. به هم دلیل ما عقیده داریم که کمک کردن باید شکل انسانی داشته باشد و در مرحله اول کرامت و شرافت افراد نیازمند حفظ شود.

مختار سلیمانی