جامعه اسلامی ما نمی‌تواند با نسخه‌های توسعه‌ای مبتنی بر علوم انسانی غربی به رشد و توسعه واقعی دست پیدا کند.
به گزارش تابناک قم، «حقیقتاً ما نیازمند آن هستیم که یک تحوّل بنیادین در علوم انسانى در کشور به‌وجود بیاید. این به معناى این نیست که ما از کار فکرى و علمى و تحقیقى دیگران خودمان را بى‌نیاز بدانیم - نه، برخى از علوم انسانى ساخته و پرداخته‌ى غربى‌ها است؛ در این زمینه کار کردند، فکر کردند، مطالعه کردند، از آن مطالعات باید استفاده کرد - حرف این است که مبناى علوم انسانى غربى، مبناى غیرالهى است، مبناى مادّى است، مبناى غیرتوحیدى است؛ این با مبانى اسلامى سازگار نیست، با مبانى دینى سازگار نیست. علوم انسانى آن وقتى صحیح و مفید و تربیت‌کننده صحیح انسان خواهد بود و به فرد و جامعه نفع خواهد رساند که براساس تفکّر الهى و جهان‌بینى الهى باشد.»
این بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اساتید دانشگاه‌ها در تیرماه سال 93 است که تاکید ویژه ایشان بر مقوله اسلامی‌سازی علوم انسانی را نشان می‌دهد مطالبه‌ای که به نظر می‌رسد آنچنان که باید و شاید از سوی حوزه و دانشگاه با پاسخ در خور شانی همراه نشده است و لازم است تا در این زمینه نوآوری‌ها و تلاش‌های مجاهدانه بیشتری صورت بگیرد.
در همین حوزه چندی پیش اختتامیه سومین کنگره بین المللی علوم انسانی در قم برگزار شد؛ کنگره‌ای که در نهایت با معرفی سه تن از نظریه پردازان در حوزه موضوعات علوم انسانی اسلامی به کار خود پایان داد. آیت‌الله ابوالقاسم علی دوست، دکتر مسعود درخشان و دکتر عباس میرآخور سه تن از دانشمندانی بودند که توانستند در حوزه فقه و حقوق و اقتصاد سومین جایزه علوم انسانی اسلامی را به خود اختصاص دهند.
در سومین دوره از این کنگره 545 چکیده مقاله ارسال شده بود که در حوزه اقتصاد 18 چکیده و مقاله، آموزش و پرورش و تحول در علوم انسانی 17 چکیده و مقاله، تاریخ و تمدن 13 چکیده و مقاله، تعلیم و تربیت اسلامی 43 چکیده و مقاله، جامعه شناسی اسلامی 72 چکیده و مقاله، علوم سیاسی 54 چکیده و مقاله، حقوق و فقه 70 چکیده و مقاله، فلسفه و روان شناسی 57 چکیده و مقاله، مدیریت اسلامی 38 چکیده و مقاله، مدیریت تحول 28 چکیده و مقاله، هنر و معماری 36 چکیده و مقاله و روان شناسی اسلامی 73 چکیده و مقاله به کنگره علوم انسانی اسلامی ارسال شد.
عطاءالله رفیعی آتانی دبیر علمی سومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی در خصوص برگزاری این همایش گفت: برخلاف برخی که مدعی هستند نمی‌توان قید اسلامی را برای علوم انسانی ایجاد کرد بررسی‌ها نشان می‌دهد که انسان با استفاده از خواسته‌های اجتماعی می‌تواند به دستاوردهای خوبی در این زمینه برسد.
وی با بیان اینکه دانش اسلامی سرشار از معارف و ایده‌های نو برای شناخت انسان و جهان انسانی است گفت: این علوم می‌تواند با روش‌های نوین نیازهای جامعه امروزی را نیز به طور جامع و مانع پاسخ دهد.
رفیعی آتانی با تاکید بر اینکه حضور اساتید برجسته حوزه و دانشگاه در رشته‌های مختلف ویژگی اصلی سومین دوره برگزاری این کنگره بود ادامه داد: سعی داریم تا در زمینه اسلامی‌سازی علوم انسانی گام‌های نو و موثری برداریم.
دبیر علمی سومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی با تاکید بر اینکه نخستین جلد کتاب نظریه علوم انسانی طراحی شده است، افزود: این کتاب مشتمل بر مقالات متعددی در رشته‌های مختلف است و سعی دارد روش‌های اسلامی‌سازی علوم انسانی را تشریح کند.
حجت الاسلام والمسلمین احمد سلطانی مدرس حوزه و دانشگاه نیز در خصوص برگزاری این همایش گفت: اگرچه تا دستیابی به هدف بزرگ اسلامی سازی علوم انسانی فاصله بسیاری وجود دارد اما این گونه همایش‌ها می‌تواند گام‌های ابتدایی در این زمینه را ایجاد کند.
وی با اشاره به اینکه نظریه پردازی در زمینه علوم انسانی اسلامی یک کار بلند مدت و نیازمند همکاری علمی حوزه و دانشگاه است، گفت: حوزه علوم انسانی به شناخت انسان و جهان پیرامون زیست انسان می‌پردازد اما با آغاز رنسانس در غرب علوم انسانی متکی بر عقلانیت ابزاری غلبه و استیلای جدی پیدا کرده است.
سلطانی بخش عمده‌ای از پیشرفت و توسعه تمدن غربی را به دلیل همین توسعه عقلانیت ابزاری دانست و گفت: ما نیز معتقدیم که این نوع از عقلانیت در برخی موارد می‌تواند راهگشا باشد اما در بسیاری از مقاطع نیز دچار ضعف و نقصان است.
مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه از منظر علوم انسانی غربی تنها روش قابل اعتماد تجربه و پوزیتیویسم است، گفت: از این منظر هر آنچه که در پنجه حس نیاید اساسا ماهیت علمی ندارد.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از مضامین دینی و الهی و حتی اخلاقی با این مدل از نگاه زیر سئوال می‌رود گفت: همین عامل موجب شده است تا ما امروز شاهد افول اخلاق و جدایی دین از سیاست در غرب باشیم.
سلطانی با تاکید بر اینکه ما معتقدیم عقلانیت دینی راهگشای توسعه مادی و معنوی زندگی بشری است، ادامه داد: عقلانیت دینی هم به بعد عقلانیت ابزاری تکیه دارد و هم از وحی منقطع نیست و در کنار آبادانی دنیوی، رضوان اخروی را نیز مد نظر دارد.
مدرس فلسفه اسلامی با بیان اینکه راه توسعه عقلانیت دینی بسط علوم انسانی مبتنی بر انگاره‌های دینی است، یادآور شد: حوزه‌های علمیه قم ظرفیت شگرفی برای کمک به محیط‌های دانشگاهی برای اجرایی‌سازی فرآیند اسلامی‌سازی علوم انسانی دارند.
دکتر سامان سعیدی‌منش استاد دانشگاه نیز در خصوص فرآیند اسلامی‌سازی علوم انسانی گفت: حوزه علوم انسانی به طور کلی به دو منظر بنیادی و اجرایی تفکیک می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در زمینه‌های فلسفه، کلام، منطق و... دانش اسلامی از بن مایه‌های بسیار قوی برخوردار است، یادآور شد: با این حال چالش اصلی ما این است که امکان استفاده از این علوم برای رفع مشکلات جامعه و دستیابی به توسعه وجود ندارد.
سعیدی‌منش با بیان اینکه جامعه امروز ما دچار چالش‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... است گفت: اکنون لازم است تا با استفاده از علوم اسلامی نسبت به رفع این چالش‌ها اقدام کنیم و در همین خلال نیز عملا فرآیند تولید علوم انسانی اسلامی منتج به نتیجه شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه جامعه اسلامی ما نمی‌تواند با نسخه‌های توسعه‌ای مبتنی بر علوم انسانی غربی به رشد و توسعه واقعی دست پیدا کند، گفت: ما دارای ارزش‌ها، باور‌ها و فرهنگ اسلامی هستیم که اخلاق و معنویت را در اوج قرار می‌دهد در حالی که از منظر علوم انسانی غربی انسان گرگ انسان است و تنها محرک انسان در زندگی علایق و سلایق مادی است همانطور که حیوانات بر همین اساس اقدام می‌کنند.
سعیدی‌منش به بیانات مقام معظم رهبری در زمینه اسلامی‌سازی علوم انسانی نیز اشاره کرد و گفت: برای مثال در حوزه اقتصادی امروز الگوی اقتصاد مقاومتی دستمایه یک بینش اسلامی در حوزه اقتصادی است و اگر در حوزه اجرا بتوان این الگو را به طور موفق عملیاتی کرد آنگاه می‌توان ادعا کرد که ما توانسته‌ایم یک گام بزرگ در زمینه اسلامی‌سازی علوم انسانی برداریم.
منبع: فارس
