بعضی از نواحی فراموش شده و کمتر دیده شده در کشور ما وجود دارند که علاوه بر طبیعت بکر و دست نخورده‌ای که دارند وامدار مراسمی هستند که پیشینه‌ای چند هزار ساله دارند. مراسم عروسی پیرشالیار یکی از مراسم قدیمی در قلب زمستان است که در روستای هورامان در استان کردستان برگزار می‌شود. این مراسم هر ساله با استقبال زیادی مواجه است و بسیاری برای حضور در این مراسم راهی این منطقه کوهستانی می‌شوند. هورامان در حالی پذیرای این حجم بالا از گردشگران است که مشکلات ریز و درشت این ناحیه، از حجم واقعی گردشگرانی که می‌توانستند به این منطقه بیایند به رقم قابل توجهی کاسته است.
به گزارش تابناک کردستان، کوه‌های سر به فلک کشیده و جاده‌های پر پیچ و خم را که پشت سر می‌گذاری به جایی می‌رسی که تاریخ در آن نفس می‌کشد. هورامان تخت، روستایی که این روزها شور و نشاط خاصی در آن جریان دارد. زنگ شروع مراسم هزارساله پیرشالیار به صدا درآمده است. مراسم عروسی پیرشالیار یک مراسم کهن در روستای هورامان است که هر ساله در اواسط زمستان و اواسط بهار برگزار می‌شود. روستای هورامان به تازگی در تقسیمات کشوری در رده شهر دسته‌بندی شده است، اما به نظر می‌رسد این کلمه شهر فقط یک عنوان باشد، زیرا کوچه‌های خاکی، نبود آب لوله کشی، ساخت روستایی خانه‌ها، معیشت مبتنی بر باغداری و دامداری و محرومیت‌هایی که در این منطقه وجود دارد بیشتر از اینکه به یک شهر شباهت داشته باشد یک ساخت روستایی را نمایان می‌کند. هورامان تخت قصه ما در شرایطی با این حجم وسیع از محرومیت‌ها دست و پنجه نرم می‌کند که به تنهایی تاریخی هزار ساله را به دوش می‌کشد؛ تاریخی که مراسم پیرشالیار تنها بخش کوچکی از آن است که شهرتی جهانی پیدا کرده است.
عروسی پیرشالیار هر ساله دو بار در سال برگزار می‌شود. یکی اواسط زمستان و دیگری اواسط بهار. توصیف این مراسم را از زبان یکی از اهالی این روستا به نام آسو می‌خوانیم: «مراسم زمستان در اواسط بهمن در روزهای چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه برگزار می‌شود. این مراسم را می‌توان در دو بخش مقدمه و اصل مراسم تقسیم‌بندی کرد.» او در توصیف بخش مقدمه می‌گوید: «بخش مقدمه با خبر آغاز می‌شود که یک هفته قبل از آغاز مراسم اصلی است و متولیان مراسم گردوهایی را که وقف پیرشالیار شده‌اند در بین مردم تقسیم می‌کنند تا از این طریق به مردم اطلاع رسانی کنند که مراسم پیر در راه است.
در ادامه مراسم «کوته کوته» برگزار می‌شود که روز سه‌شنبه یعنی یک روز قبل از مراسم اصلی است قرار دارد. در «کوته کوته» کودکان و نوجوانان در شهر به راه می‌افتند و با گفتن «کوته کوته» آمدن مراسم سالگرد عروسی پیرشالیار را به مردم یادآوری می‌کنند. در این مرحله مردم روستا هم در ازای این خبررسانی به بچه‌ها اقلامی مانند بیسکویت، شکلات، انجیر خشک، کشمش و... که بچه‌ها دوست دارند می‌دهند.
بعد از «کوته کوته» مراسم «کلاوروچنی» قرار دارد که مانند همان «کوته کوته» است، اما با این تفاوت که «کلاوروچنی» در روز برگزار می‌شود و «کوته کوته» در حوالی غروب و شب. در «کلاوروچنی» کودکان و نوجوانان به دم در خانه مردم می‌روند و شاربان (شاباش)هایی را که آنها برای مراسم دارند جمع‌آوری می‌کنند. بعد از شاربان مرحله سربریدن حیوانات نذر شده در صبح روز چهارشنبه است. در این مرحله مردم و متولیان مراسم حیوان‌هایی مانند گاو، بز و گوسفند را که برای مراسم نذر شده‌اند ذبح می‌کنند. بعد از آماده شدن گوشت نوبت به پختن غذای مخصوص مراسم پیرشالیار یعنی هلوشین می‌شود. این مراسم حال و هوای خاص خود را دارد و معمولا مردم زیادی برای تماشای آن جمع می‌شوند.»
آسو سپس به توصیفی از مراحل بعدی مراسم که اصل آن است، می‌پردازد: «روز چهارشنبه بعد از نماز عصر مردم در خانه پیرشالیار جمع می‌شوند و ذکر خدا و مراسم خاص آن روز را به جا می‌آورند. این مراسم هیچ محدودیتی ندارد و همه افراد از کودک تا سالخورده می‌توانند در آن شرکت کنند. مراسم روز پنجشنبه هم به همین صورت است و در آن سماع و ذکر خدا جریان دارد. بعد از این مرحله مراسم شه وو نیشته (شب نشست) است که در آن مردم در خانه پیر جمع می‌شوند و روحانیون (ماموستاها) به سخنرانی برای مردم می‌پردازند و علاوه بر این قصیده‌هایی هم در مدح ائمه و بزرگان خوانده می‌شود. در این شب دف‌زنی و ذکر هم در جریان است.
در شب نشست در خانه پیر طایفه‌های مختلف هورامان که مسئولیت برگزاری مراسم را بر عهده داشتند هر کدام جایگاه ویژه خود را دارند. معمولاً شام این مردم هم همان هلوشین است. در ادامه این مراسم مردم، گردشگران و افرادی که از جاهای دیگر به هورامان آمده‌اند از کلاش (گیوه) تسبیح و سایر وسایلی که از پیرشالیار به جای مانده است دیدن می‌کنند. مرحله بعدی و پایانی این مراسم که یک هفته بعد از آن برگزار می‌شود «تربی» است که در آن مردم نان‌های مخصوص هورامان مانند گیته مژگه، کلوره نان ذراتینه و... را که معمولاً در محتوای آنها گردو جایگاه ویژه‌ای دارد درست می‌کنند و به صورت دسته جمعی به بارگاه پیرشالیار می‌روند و این نان‌های مخصوص را به همراه ماست به عنوان تبرک بین مردم پخش می‌کنند.»
منطقه هورامان چه به لحاظ طبیعی و چه به لحاظ فرهنگی و مراسم‌های خاصی که در آن برگزار می‌شود ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک قطب مهم گردشگری دارد. این منطقه به حدی مهم است که پیشنهاد ثبت جهانی آن در کنار قنات‌های ایران و بیابان لوت از سوی ایران به یونسکو داده شده است.
با توجه به اینکه دست درازی تکنولوژی به حدی رسیده است که دیگر کوه‌های سر به فلک کشیده و راه‌های صعب‌العبور هم نمی‌توانند مانعی برای ورود آن شوند، لازم است قبل از اینکه این منطقه هم مانند سایر نقاط کشور قربانی دست‌درازی‌های متعدد شود در فهرست جهانی ثبت شود تا بتوان این اثر باارزش طبیعی را برای نسل‌های بعد هم زنده نگه داشت. از آنجایی که دولت یازدهم توجه به صنعت گردشگری را یکی از مهمترین اهداف خود قرار داده است باید از ظرفیت‌های نقاط مختلف کشور در این زمینه به خوبی استفاده شود. در دو سال گذشته رشد گردشگری ایران رقمی حدود12 درصد یعنی سه برابر رشد گردشگری دنیا بوده است و از آنجایی که یکی از برنامه‌های طولانی مدت کشور ما ورود 20 میلیون گردشگر تا سال 2025 است به نظر می‌رسد که باید به ظرفیت‌های مورد غفلت واقع شده بیش از این توجه کرد. هورامان یکی از این ظرفیت‌های مورد غفلت واقع شده است که باید بیش از این مورد توجه قرار گیرد.
آسو به بخشی از مشکلاتی اشاره می‌کند که هورامان‌تخت سالیان درازی است با آنها دست و پنجه نرم می‌کند: «جاده هورامان مهمترین راه ارتباطی مردم با سایر نقاط است، این جاده از هیچ استانداردی برخوردار نیست و با وجودی که یک جاده کوهستانی و پرخطر است اما هیچ مانعی برای اینکه جلوی تصادفات گرفته شود وجود ندارد. خطرات رانندگی در این جاده برای گردشگران و مسافرانی که به آن آشنایی ندارند خیلی بیشتر است. با وجودی که رفت و آمد به این روستا زیاد است اما هیچ پایانه مسافربری وجود ندارد و این موضوع مشکلات زیادی را برای افراد خودی و غیرخودی ایجاد کرده است.» او در ادامه به مشکلاتی که جدیداً در روستا به وجود آمده است، اشاره می‌کند: «کوچه‌تراشی هورامان خیلی داغان شده است و این به دلیل کنده کاری‌هایی است که در کوچه‌های شهر به بهانه گازکشی و لوله‌کشی برای آب صورت گرفته است. این به هم ریختگی کوچه‌ها که کسی مسئولیت آن را بر عهده نمی‌گیرد برای مردم و مهمانان مشکلات زیادی را ایجاد کرده است.»
یک عضو شورای شهر هورامان هم به مشکلات این روستا اشاره می‌کند و می‌گوید: جاده‌های ارتباطی هورامان وضعیت مطلوبی ندارند و غیراستاندارد بودن این جاده به حدی است که با کمی باران و برف مسدود می‌شود و با توجه به اینکه برگزاری مراسم پیرشالیار در اواسط بهمن ماه است که فصل بارندگی‌هاست، این موضوع مشکلات زیادی را برای رفت و آمد ایجاد می‌کند. زیربنای توسعه در هر مکانی راه ارتباطی است و وضعیت نامطلوب راه‌های ارتباطی هورامان به یک معضل مهم تبدیل شده است که از توسعه این منطقه با وجود ظرفیت‌هایی که دارد ممانعت می‌کند.
بشیر قاسمی در ادامه به مشکل مکان برگزاری مراسم پیرشالیار اشاره می‌کند و می‌گوید: این‌گونه مراسم‌های قدیمی باید در مکان و بافت قدیمی خود برگزار شوند و نمی‌توان در برگزاری آنها دخالتی کرد و مکان را تغییر داد و از آنجایی که مکان برگزاری مراسم در بافت قدیمی هورامان است که فرسوده و تخریب شده است ازدحام بالای جمعیت در آنجا امکان روی دادن حادثه را بالا می‌برد. به همین دلیل باید گفت که این مکان قدیمی ظرفیت لازم برای برگزاری این مراسم عظیم را ندارد و به همین دلیل میراث فرهنگی استان طرح بازسازی مکان را با کمک اهالی روستا در دست اجرا دارد.
او ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه مراسم پیرشالیار در فصل سرما برگزار می‌شود اسکان مردم از اهمیت زیادی برخوردار است و با این وجود هورامان از این نظر هم محدودیت‌های زیادی دارد. هتل هورامان ظرفیت محدود و قیمت بالایی دارد و به همین دلیل برای تمامی افرادی که به هورامان می‌آیند امکان اسکان در آن وجود ندارد و از سوی دیگر خانه‌های استیجاری هم که وجود دارند سازماندهی لازم را از سوی میراث فرهنگی ندارند و بلاتکلیف هستند و معمولاً خود مردم به اجاره دادن خانه‌ها اقدام می‌کنند.
او تصریح می‌کند: مراسم پیرشالیار یک مراسم سنتی با دید عرفانی است و در حال حاضر شاهد افول استقبال از این مراسم در بین مردم و جوانان هستیم. این عدم رغبت مردم برای برگزاری مراسم باعث شده که مراسم حال و هوای قدیمی خود را از دست بدهد و کیفیت سابق را نداشته باشد. باید در این زمینه یک متولی مسئولیت افزایش رغبت مردم برای برگزاری مراسم را برعهده بگیرد. در غیر این صورت با وجود مشکلاتی که به آنها اشاره شد و این رغبت پایین شاهد زوال مراسم پیرشالیار خواهیم بود.
قاسمی به مشکل خاصی که در برگزاری مراسم امسال وجود دارد اشاره می‌کند و می‌گوید: با توجه به اینکه طرح گازکشی و آب‌رسانی در دست اجراست، کوچه‌ها و خیابان‌های روستا تخریب شده‌اند و هنوز فرصتی برای بازسازی آنها به وجود نیامده است. بنابراین امسال وضعیت معابر و کوچه‌ها نابسامان است و این بر مشکلات برگزاری مراسم می‌افزاید.
منبع: آرمان