طرح جداسازی آب شرب از بهداشتی، یکی از پُربحث‌ترین طرح‌های شرکت آبفای کشور برای صرفه‌جویی و تامین آب مصرفی شهروندان کلان‌شهرهاست که به تصمیم مدیران پایتخت‌نشین، در مشهد و ٣٧هکتار از بافت مرکزی آن به‌عنوان «پایلوت» اجرا شد.
این طرح حالا پشت سد «استانداردها»یی گرفتار آمده است که قرار است «آب بهداشتی» را تعریف کرده و در بخشی از این شبکه جاری کنند.
اما انتشار اخباری مبنی بر منتفی‌شدن این طرح آن هم درحالی‌که تاکنون برای اجرای بخشی از سازوکار عملیاتی این شبکه در مشهد، چیزی حدود ٧٥٠میلیون تومان هزینه صورت‌گرفته، نگرانی‌ها را درباره اجرای طرح‌های هزینه‌ای بدون برنامه‌ریزی بلندمدت، تشدید می‌کند.
اما درحالی‌که مسئولان، معطلی بهره‌برداری از این شبکه توزیع موازی برای تفکیک آب شرب و بهداشتی را پای نبود استانداردها و تعاریف مشخص برای آب بهداشتی می‌نویسند و موضوع را «تا اطلاع ثانوی منتفی» اعلام می‌کنند، دیروز معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور به ایسنا گفته است: مطالعات لازم برای تفکیک آب شرب از آب بهداشتی صورت گرفته است و تفکیک آب در حومه تهران اجرا خواهد شد.
این موضوع بهانه تهیه گزارشی از روند پیشبرد و احتمال توقف این طرح شد:
پایلوت پروژه تفکیک آب شرب و بهداشتی آماده بهره‌برداری است
اما دراین‌زمینه، معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور می‌گوید: عملیات اجرایی پایلوت طرح جداسازی آب شرب از بهداشتی در کلان‌شهر مشهد به‌صورت کامل انجام شده و تمامی جوانب فرهنگی و مهندسی آن بررسی شده است.
حمیدرضا تشیعی می‌افزاید: تمامی زیرساخت‌های لازم برای اجرای پایلوت طرح جداسازی آب شرب از بهداشتی در مشهد، نظیر لوله‌گذاری انجام شده و آماده بهره‌برداری است.
وی از تشکیل کمیته مشترک شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با وزارت بهداشت خبر می‌دهد و می‌گوید: مقرر شده است تا در این کمیته، استاندارد آبی که در قالب این طرح برای مصارف بهداشتی توزیع خواهد شد، تصمیم‌گیری شود.
وی خاطرنشان می‌کند: تاکنون کمیته مشترک شرکت آبفا و وزارت بهداشت برای تعیین استاندارد آب بهداشتی ٤ جلسه داشته است که البته جلسات کارشناسی تا رسیدن به تفاهم همچنان ادامه خواهد یافت.
توزیع آب شرب به‌صورت بسته‌بندی
وی می‌گوید: به محض اینکه با وزارت بهداشت بر سر تعیین استاندارد آب بهداشتی به تفاهم برسیم، طرح جداسازی آب شرب از بهداشتی را در کلان‌شهر مشهد بهره‌برداری می‌کنیم.
تشیعی ابراز می‌کند: در این طرح، آب شرب لازم برای ساکنان محدوده مرکزی کلان‌شهر مشهد به‌صورت بسته‌بندی و از طریق سامانه‌هایی نظیر ایستگاه‌های ثابت، کارتی یا از طریق فروشگاه‌ها توزیع می‌شود.
او با اظهار بی‌اطلاعی از اعتبار اختصاص داده شده برای اجرای طرح جداسازی آب شرب از بهداشتی تاکید می‌کند: این طرح در محدوده هتل‌خیز و خیابان‌های منتهی به حرم مطهر رضوی اجرایی شده است که درحال‌حاضر کمتر از آب لوله‌کشی به‌عنوان آب شرب استفاده می‌کنند.
وزارت بهداشت و آبفا به‌دنبال تعیین استاندارد آب بهداشتی
اما خبرگزاری «ایلنا» در گفتگو با مجری طرح تفکیک آب شرب و بهداشتی منطقه پایلوت در شهر مشهد، خبر از منتفی‌شدن «طرح تفکیک آب شرب و بهداشتی تا اطلاع ثانوی» داده بود و دلیل آن را هم به اذعان «محمد محمدزاده»، صادرنشدن مجوز از سوی وزارت بهداشت عنوان کرده بود.
مجری طرح با این ادعا که کارتی‌شدن یا تامین آب شرب به‌وسیله بطری، ۴۹درصد از مبلغ قبوض شهروندان کاهش می‌دهد، گفته بود: وزارت بهداشت با اعلام غیراستانداردبودن، اجرای طرح تفکیک را متوقف و به تعویق انداخت.البته مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب مشهد در واکنش به این اظهارات می‌گوید: عملیات اجرایی پروژه جداسازی آب شرب و غیرشرب در اطراف حرم مطهر انجام شده است؛ اما در این بخش باید مجوزهای لازم برای بهره‌برداری اخذ شود.
سیدعلیرضا طباطبایی می‌افزاید: باتوجه‌به پایلوت‌بودن این پروژه در کشور، هنوز استانداردی برای «آب بهداشتی» تعریف نشده است، بنابراین وزارت بهداشت با برگزاری جلسات مشترک با شرکت آبفای کشور به دنبال تعیین استاندارد مناسب آب بهداشتی است.
وی با تاکید بر اینکه به محض تعیین استاندارد آب بهداشتی پایلوت طرح تفکیک آب در کلان‌شهر مشهد به بهره‌برداری خواهد رسید، ابراز می‌کند: البته فرآیند این طرح متوقف نشده است و در حال فراهم‌کردن زیرساخت‌های مربوط به سامانه توزیع آب شرب در منطقه پایلوت هستیم تا به موازات تعیین استاندارد آب بهداشتی به‌صورت کامل عملیاتی شود.
طباطبایی خاطرنشان می‌کند: برای اجرای طرح تفکیک آب شرب از بهداشتی در منطقه پایلوت اطراف حرم مطهر رضوی، در مجموع ٧٥٠میلیون تومان هزینه شده است.
وی می‌گوید: با وجود اینکه عمده هزینه‌های لازم برای اجرای این طرح در محدوده مرکزی شهر مشهد انجام شده است اما ایجاد سامانه توزیع آب شرب هم هزینه‌هایی دارد که البته هنوز هزینه‌های آن مشخص نشده‌اند و معطل بهره‌برداری هستیم.
یک طرح برای ١٣٤٠ مشترک
اما لازم به ذکر است که مطالعات طرح تفکیک آب شرب از بهداشتی در مشهد از سال ۹۱ شروع شد و کل شهر مشهد در محدوده طرح و اطراف حرم به‌عنوان پایلوت انتخاب شد.
بر همین اساس، محدوده طرح، ۳۷ هکتار با ۱۳۴۰ مشترک تعریف شد که شامل ۴۳۵ اشتراک خانگی، ۲۷۳ مهمان‌پذیر و هتل ۴۹۲ اشتراک تجاری می‌شد و جمعیت ساکن در محل طبق سرشماری سال ۹۰، ۲۱۶۰ نفر به‌صورت ثابت بود که البته قابلیت پذیرش ۸۵هزار زائر را نیز برای آن پیش‌بینی می‌کردند.
طبق بررسی‌های اعلام شده از سوی تیم اجرایی این طرح، درحال‌حاضر ۸۵درصد مصرف آب منطقه‌ای که برای اجرای این طرح در مشهد مدنظر قرار گرفته است، به مهمان‌پذیر‌ها و هتل‌ها تعلق دارد؛ ازاین‌رو اگر۳۰۰ مترمکعب آب در این محدوده مصرف شود، این اولویت وجود دارد که مصرف شرب به سمت بطری‌شدن برود.
همچنین این بررسی‌ها حکایت از آن دارد که زائران در این محدوده، ۱۰ برابر بیشتر از دیگر ساکنان، آبی که از طریق شبکه ارسال می‌شود را برای بهداشت مصرف می‌کنند و همچنین طبق محاسبات، مصرف آب شرب در این منطقه ۳۰۰ مترمکعب در شبانه‌روز است و براساس پیمایش منطقه‌ای، در محدوده‌ای که به‌عنوان پایلوت انتخاب شده است، بیشتر آب مصرفی که قابلیت مصرف شرب دارد، برای «بهداشت» مصرف می‌شود که از این نظر، آن را برای اجرای طرح تفکیک مناسب می‌ساخت.
البته به اذعان مجریان، طرح تفکیک از سوی شرکت مهندسی آبفا، استانداری و دانشگاه علوم پزشکی تائید شده است و حتی کلیات آن به تصویب کارگروه کمیته آب پدافند غیرعامل رسیده بود؛ اما مرکز بهداشت در ادامه به وجودنداشتن استاندارد برای آب بهداشتی، ایراد وارد کرده است و روند عملیاتی‌کردن پروژه را به گره‌ای دچار کرد.
مجریان طرح مدعی بودند که با کارتی‌شدن یا تامین آب شرب به‌وسیله بطری، ۴۹درصد از مبلغ قبوض شهروندان کاهش می‌یابد و این یعنی به ازای هر لیتر آب شربی که خریداری می‌کنند، باید ۱۰ تومان بپردازند.
اجرای طرح فروش کارتی آب در شهرهایی که آبشان گوارا نیست
البته همه این‌ها در حالی است که تفکیک آب شرب از بهداشتی و ایجاد ایستگاه‌های توزیع آب آشامیدنی در شهر بجستان خراسان‌رضوی و آغاز فروش کارتی آب عملیاتی شده است.
این پروژه که به منظور پایلوت استانی طرح جداسازی آب شرب از آب بهداشتی کلید خورده است، در واقع نخستین نمونه اجرایی‌شده در کشور است. نکته مهم در اجرای این پروژه، فروش کارتی آب به مصرف‌کنندگان است. به طوری که هر ایستگاه توزیع آب شرب در سطح شهر، مجهز به یک دستگاه شارژ و فروش کارتی آب است که شهروندان با خرید کارت قابل شارژ مشابه کارت اعتباری مترو و اتوبوس، و قراردادن این کارت اعتباری در دستگاه خرید آب همانند سوختگیری با کارت سوخت، اقدام به پرکردن ظروف خود از آب تصفیه‌شده با استانداردهای شرب می‌کنند.معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در اینباره می‌گوید: علاوه بر شهرستان بجستان در خراسان‌رضوی، این طرح در دو شهر قم و ساوه هم اجرایی شده است.
تشیعی تصریح می‌کند: آب شرب برخی شهرها ممکن است با وجود اینکه تمامی شاخص‌های سلامت آب را داراست؛ اما از نظر گوارایی مشکل داشته باشد که در این موارد، زمینه برای ورود بخش خصوصی و استقرار ایستگاه‌های شیرین‌سازی آب در این شهرها فراهم شده است.وی با بیان اینکه از بخش خصوصی برای همکاری در این طرح با اعطای زمین و تسهیلات حمایت می‌کنیم، می‌گوید: در این طرح آب تولیدی در ایستگاه‌های شیرین‌سازی به‌صورت کارتی توزیع خواهد شد.
احداث ۱۴ کیلومتر شبکه انتقال و توزیع آب در بجستان
مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب خراسان‌رضوی هم دراین‌باره می‌گوید: برای اجرای این پروژه طی ٣ سال گذشته، حدود ٢٥میلیارد و ٧٥٠میلیون ریال از محل اعتبارات عمرانی استانی هزینه شده است.
حسین اسماعیلیان می‌افزاید: از آنجا که شهرستان بجستان در حوزه کمیت و کیفیت آب شرب با مشکلات بسیاری درگیر بوده است، این شهرستان به عنوان پایلوت اجرای طرح تفکیک آب و توزیع کارتی آب شرب انتخاب شده است.
او در توضیح چگونگی اجرای این طرح تصریح می‌کند: در طرح جداسازی آب شرب از بهداشتی، با احداث ۱۴ کیلومتر شبکه انتقال و توزیع آب، ایجاد ۲۰ ایستگاه برداشت آب در سطح بجستان و احداث تصفیه‌خانه‌ای به ظرفیت ۳۵۰ مترمکعب در شبانه‌روز، آب تصفیه‌شده با استانداردهای بسیارخوب برای شرب در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد و آب لوله‌کشی منازل آن‌ها فقط در حد استانداردهای آشامیدنی تصفیه می‌شود.
وی با اشاره به اینکه حداکثر فاصله شبکه‌های توزیع آب شرب از هر واحد مسکونی مشترکان حداکثر ٢٥٠ متر است، ادامه می‌دهد: هر ایستگاه توزیع آب در سطح شهر مجهز به یک دستگاه شارژ و فروش کارتی آب است و شهروندان باید با کارت آب شرب مورد نیاز خود را خریداری کنند.
مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب خراسان‌رضوی با تاکید بر اینکه با تفکیک آب، مردم هزینه کمتری بابت آب شرب پرداخت خواهند کرد، تصریح می‌کند: براساس نیاز آبی آینده شهرها و تکمیل‌شدن مطالعات در این بخش، در آینده این طرح در دیگر شهرهای خراسان‌رضوی نیز اجرایی خواهد شد.
