در تپه ماهورها و نواحی کوهستانی که هوا نه مانند کویر به شدت گرم و نه مانند کوهستان‌ها بسیار سرد است، آهو، روباه معمولی و یوزپلنگ زندگی می‌کنند. بر روی بدن یوزپلنگ، لکه‌های کوچک سیاه رنگی دیده می‌شود و نوار سیاه رنگ و مشخصی نیز از گوشه چشم به گوشه دهان موسوم به «خط اشک» می‌پیوندد که از این طریق می‌توان آن را به آسانی از پلنگ تشخیص داد.
مناطق حفاظت‌شده استان یزد
در استان یزد گونه‌هایی از جانوران و گیاهان یافت می‌شوند که در سطح کشور و حتی دنیا کم‌نظیر است و به همین دلیل حفاظت از این گونه‌های کمیاب بسیار حائز اهمیت است. به همین جهت در این استان 14 منطقه به وسعت 2 میلیون و 700 هزار هکتار در مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد قرار دارند. مناطق حفاظت شده استان یزد شامل یک پارک ملی، چهار منطقه حفاظت شده، سه پناهگاه حیات وحش، پنج منطقه شکار ممنوع و یک اثر طبیعی ملی است.
مناطق حفاظت شده کالمند و بهادران: ناحیه کالمند و بهادران با وسعت حدود 255 هزار هکتار، در 50 کیلومتری شهر یزد و در همسایگی شهرستان مهریز قرار دارد. این ناحیه در سال 1354 خورشیدی به دلیل تخم‌گذاری پرنده باارزش و کمیاب «هوبَرِه» و امکان زیست و زادآوری آن در یزد، مورد توجه قرار گرفت و با ممنوع شدن شکار جانوران وحشی در آن از سال 1370 خورشیدی، به عنوان منطقه حفاظت‌شده اعلام شد. این ناحیه به منزله زیستگاه و پناهگاه‌های امن و کم‌نظیر برای آهوان در کویر ایران است که غنای زیستگاهها و ویژگی‌ها و نام آن که برگرفته از کوه و آبادانی در دل کویر است، برای ساکنان کناره کویر غریب و ناآشنا مانده است. در حال حاضر این ناحیه امکان زیست هزاران آهو را در خود فراهم کرده است و بی‌گمان ناحیه حفاظت‌شده کالمند و بهادران را باید یکی از زیستگاههای مهم و کم‌نظیر آهو در ایران نامید. ویژگی‌های بسیار ناحیه کالمند و بهادران به لحاظ جغرافیایی و طبیعی، امکان زیست و زادآوری جانوران وحشی و پرندگان از گونه‌های گوناگون که در بالا نام برده شدند را فراهم کرده است.
پارک ملی سیاهکوه: این زیستگاه به عنوان تنها پارک ملی استان یزد در اردکان، زیستگاه گونه‌های نادر گیاهی و جانوری است اما متأسفانه این گونه‌های نادر به دلیل بی‌توجهی در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. بخشی از منطقه حفاظت شده سیاهکوه از سال 1386 به بعد به پارک ملی ارتقاء یافت اما این ارتقا تاکنون نتوانسته آن گونه که شایسته است به حفظ گونه‌های نادر گیاهی و جانوری آن کمک کند. هم‌اکنون بیش از 78 هکتار از منطقه حفاظت شده سیاهکوه عنوان پارک ملی دریافت کرده است و در حال حاضر به عنوان تنها پارک ملی استان یزد مطرح است. با وجود شرایط نامساعد آب و هوایی و بارندگی اندک حدود 50 میلی‌متر در سال‌های پرباران، تنوع گونه‌های گیاهی منطقه شگفت‌انگیز است. از مهم‌ترین گونه‌های گیاهی این منطقه منحصر به فرد می‌توان به درمنه، قیچ، اسکنبیل، پرند، رمس، شوره، گز، بادام کوهی، کسیدون، بنه، شور سودی، رندوک، بهوه شور، گل قاضی، کلاه میرحسن، دم عقربی و انواع گیاهان فصلی اشاره کرد. گیاهان کلاه میرحسن، دم عقربی و رندوک از جمله گونه‌های بومی منطقه هستند که هم‌اکنون در فهرست سرخ مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع قرار دارند. گونه‌های جانوری این منطقه نیز در نوع خود بی‌نظیر است که از آن جمله در گروه پستانداران منطقه می‌توان به کل و بز، قوچ و میش، جبیر، پلنگ، شاه روباه، کاراکال، تشی، خرگوش و انواع جوندگان اشاره کرد. کبک، تیهو، هوبره، زاغ بور، سارگپه پا بلند، باقرقره شکم سیاه، باقرقره گندمی، زنبورخوار معمولی و انواعی از گنجشک‌سانان از جمله پرندگان پارک ملی می‌باشند. از خزندگان این منطقه نیز می‌توان به سوسمار خار دم ایرانی، آگامای سر وزغی خاکستری، لاک‌پشت مهمیزدار و انواعی از مارها اشاره کرد.
منطقه پنج انگشت ابرکوه سایت تکثیر گورخر ایرانی
حسن اکبری با بیان اینکه شهرستان ابرکوه در گذشته از زیستگاهها و حیات وحش شناخته شده بوده است ، افزود: بطوریکه تا اواخر دهه 40 گونه های چون گورخر، آهو، جیبر در آن زیست می کردند حتی در گزارشات اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت کویر ؛ ابرکوه به عنوان یکی از زیستگاههای خوب گورخر نام برده شده است.
وی با اشاره به اینکه دشت های این شهرستان از یک طرف به تالاب گاوخونی و از جنوب تا بهرام گور به استان فارس و از طرف و غرب به کوههای زاگرس و از شرق به کویر ابرکوه –مروست منتهی می شود ، اظهار کرد: این وسعت و تنوع زیستگاهی موجب تنوع حیات وحش و غنای زیستتی مطلوبی در این شهرستان شده بود.
این مسوول یاد آور شد: اما متاسفانه در دهه 40 و 50 مورد تاخت
و تاز شکارچیان قرار گرفت و آسیب جدی به این منطقه وارد شد و جمعیت گور خر به طور
کلی منقرض و آهو و جبیر بسیار کاهش پیدا کرد.
اکبری خاطرنشان کرد: کوهستانهای غرب ابرکوه که شرق زاگرس محسوب می شود از چشمه
سارهای متعدد و پوشش گیاهی خوبی برخوردار بود و جمعیت کل بز و قوچ میش در این
منطقه زیست می کردند که آسیب جدی وارد به این منطقه شده و این دو گونه هم کاهش جدی
داشتند.
وی اضافه کرد: همچنین پیامد آن باعث از بین رفتن آهو ، جبیر و گونه های یوز پلنگ ، کاراکال و یوز پلنگ شد و در اواخر دهه 60 که شروع انتخاب مناطق حفاظت شده بود در این شهرستان چیزی باقی نمانده بود.
اکبری افزود: با این حال چون بستر و زیستگاه حضور گونه های ارزشمند به واسطه سابقه تاریخی بسیار خوب مهیا بود تکثیر گورخر به عنوان تلاشی برای بازگرداندن گونه به طبیعت و نیز شکارممنوع شدن رویشگاه تاقستان و تاق زارهای طبیعی در کویر ابرکوه به عنوان یک ذخیرگاه طبیعی طاق مورد توجه قرار گرفت.
معاون فنی مدیرکل حفاظت محیط زیست یزد با بیان اینکه طاق زارها تا دهه 60 عمدتا برای تهیه زغال سوزانده شدند ، گفت: بقایای ناچیز این تاغزارها در سال 80 کفه تاغستانها و کوههای عیش اعلی به عنوان منطقه شکار ممنوع و تحت مدیریت محیط زیست انتخاب شد.
وی با بیان اینکه در این منطقه گونه هایی چون گورخر ، جبیر و آهو در گذشته وجود داشته است گفت: اما به دلیل شکار بی رویه این گونه ها از بین رفتند و امروزه بازگرداندن آنها بدلیل تخریب زیستگاههایشان تقریبا امکان پذیر نیست.
اکبری تصریح کرد: اکنون کل بز، قوچ میش، گونه های بومی انواع باقرقره، زاغ بور ، عقاب طلایی، کبک و تعداد اندکی آهو در منطقه شکارممنوع کفه تاغستان زیست می کنند.
وی با اشاره به اثر طبیعی ملی سرو ابرکوه گفت: این درخت بدلیل ارزشهای قابل توجه و به منظور حفاظت از این گنجینه ژنی ارزشمند جزو مناطق چهارگانه حفاظت محیط زیست قرار دارد.
بیش از 800 گونه گیاهی، 170 نوع پرنده، 60 نوع پستاندار وحشی و بیش از 40 نوع خزنده در مناطق حفاظت شده استان شناسایی شده است .
60 نیروی محیط بان، یک میلیون و 270 هزار هکتار مناطق حفاظت شده استان یزد را محافظت می کنند.
